Centrum Diagnozy i Terapii pracuje w paradygmacie Stosowanej Analizy Zachowania, wykorzystując w terapii techniki behawioralne oparte na wzmacnianiu i wygaszaniu.
Stosowana analiza zachowania to dyscyplina naukowa zajmująca się wykorzystaniem procedur wyprowadzonych z praw rządzących zachowaniem do niwelowania społecznie istotnych problemów. Co oznacza, że jeżeli rodzic zgłasza się do nas z dzieckiem, które nie mówi to uczymy je mówić, jeżeli dziecko zachowuje się agresywnie to pokazujemy, że ta agresja do niczego nie prowadzi.
Obszarami pracy stosowanej analizy zachowania są min.: budowanie kompetencji wychowawczych u rodziców, polepszenie kompetencji społecznych, rozwój mowy, uzależnienia, zachowania emocjonalne, radzenie sobie z bólem, samookaleczenie, depresja, lęk, zachowania agresywne, aktywność fizyczna i osiągnięcia sportowców (Assocition of Behavior Analysis International, 2007). Informacje dotyczące SAZ można znaleźć na stronach internetowych The Cambridge Center for Behavioral Studies (http://www.behavior.org/) oraz Association for Behavior Analysis:International (http://www.abainternational.org/)
Najwięcej badań mówiących o skuteczności stosowania technik behawioralnych zostało przeprowadzonych wśród osób z zaburzeniami rozwoju.
Wczesna interwencja behawioralna może prowadzić do znaczących i klinicznie istotnych zmian w poznawczym, społecznym i emocjonalnym funkcjonowaniu dziecka z autyzmem (Butter, Mulick i Metz, 2006; Lovaas, 1987; McEachin, Smith i Lovaas, 1993). Przegląd około pięciuset publikacji dotyczących wykorzystywania metod opartych na stosowanej analizie zachowania pokazuje, że techniki behawioralne są efektywne w uczeniu dzieci z autyzmem, a także w przystosowaniu ich do samodzielnego życia (Matson, Benavidez, Compton, Paclawskyj i Bagalio, 1996).
Organizacja National Autism Center (NAC) zajmuje się promowaniem terapii dla osób z autyzmem opartej na dowodach naukowych. W roku 2015 organizacja opublikowała raport, stworzony na podstawie 361 badań dotyczących terapii osób z ASD opublikowanych między 2007 a 2012r.
Raport dotyczy interwencji terapeutycznych dla osób ze spektrum autyzmu:
- Skuteczne terapie
Grupa ustanowiona (terapie uznane za efektywne w ASD – istnieję wystarczająca liczba dowodów naukowych ) -14
1. Interwencje behawioralne (Pakiet strategii pro aktywnych i Pakiet behawioralny)
2. Kompleksowa interwencja behawioralna dla małych dzieci
3. Interwencja oparta na kształtowaniu pola wspólnej uwagi
4. Modelowanie- „na żywo” oraz videomodelowanie
5. Uczenie incydentalne – Strategie uczenia w naturalnym środowisku
6. Pakiet interwencyjny wdrażany przez rówieśników
7. Trening zachowań ( umiejętności) kluczowych
8. Plan aktywności
9. Techniki uczące samokontroli i samodzielności
10. Pakiet interwencyjny historyjek społecznych
11. Pakiet interwencji poznawczo-behawioralnej
12. Trening kompetencji językowych -Trening funkcjonalnego użycia języka mówionego
13. Pakiet interwencyjny wdrażany przez rodziców
14. Skrypty
15. Trening umiejętności społecznych
- Obiecujące terapie
Grupa obiecująca ( istnieją dowody ,że oddziaływanie ma pozytywne skutki dla osób z ASD, ale wymagane jest poddanie tych oddziaływań rygorowi eksperymentalnemu by ustalić czy są skuteczne ) – 18
1. Trening komunikacji funkcjonalnej
2. Komunikacja alternatywną i wspomagającą – narzędzia wspomagającej i alternatywnej komunikacji
3. Terapię bazującą na relacji – podejścia rozwojowe oparte na relacji
4. Pakiety ekspozycyjne – Trening odwrażliwiania / Desensytyzacja
5. Nauczanie ustrukturyzowane – TEACCH
6. Trening językowy: produkcja i rozumienie
7. Interwencje opierające się na nowej technologii (m.in. programy, gry komputerowe)
8. Terapie bazujące na Teorii Umysłu
9. PECS
10. Muzykoterapia
11. Terapie masażem / Stymulacja czucia głębokiego
12. Ćwiczenia – wysiłek fizyczny
13. Pakiet redukcyjny – Redukowanie zachowań trudnych bez jednoczesnego nauczania alternatywnych zachowań pożądanych
14. Pakiety wielokomponentowe
15. Interwencje oparte na imitacji
16. Trening inicjowania
17. Nauczanie znaków / Język migowy
18. Interwencje nakierowane na komunikację społeczną
- Terapie o nieudowodnionym wpływie
Grupa nieustanowiona (brak lub bardzo mało dowodów na skuteczność, wymagają badań czy oddziaływanie jest efektywne, nieefektywne czy szkodliwe) -13
1. Trening słuchowy np. Metoda Tomatisa
2. Ułatwiona komunikacja
3. Dieta bezglutenowa i bezkazeinowa
4. Pakiet interwencji sensorycznych – SI
5. Terapie z udziałem zwierząt
6. Mapowanie konceptów – Mapy myśli
7. Interwencje terapeutyczne oparte na ruchu np. choreoterapia, metoda Dennisona
8. Strategie socjalno-behawioralne i socjalno-poznawcze)
9. Terapia Floortime, DIR
10. Terapie elektrowstrząsowe
11. Interwencje oparte o dramę
12. Interwencje społeczno-poznawcze
13. Program „Social Thinking”
Źródła i literatura:
– Raport National Autism Center https://www.nationalautismcenter.org/national-standards-project/phase-2/?fbclid=IwAR0ldqyoI6UXnhqe7kgoOzdMMbuZMG9OaTXUGrI67Q6LS17DdSQUUKoBWJk
– Bąbel P., Suchowierska M., Ostaszewski P. (2010), Analiza zachowania od A do Z. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
– Bąbel P., Ostaszewski P. (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
– Cooper J.O,. Heron T.E., Heward W.L (2007). Applied behavioral anlysis (wyd 2). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
– Lovaas O.I. (2003), Plany eksperymentalne i badania oparte na danych skumulowanych we wczesnej interwencji behawioralnej [w:] M. Rybicka (red.), Terapia behawioralna osób z autyzmem. Wybrane zagadnienia, 17–61. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym
– Skinner B.F. (1938/1995), Zachowanie się organizmów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
– Skinner B.F. (1974). About behaviorysm. New York: Alfred A. Knopf
– Suchowierska M., Ostaszewski P., Bąbel P. (2014) Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne